หลวงพ่อพุธ ฐานิโย – ตอบปัญหาธรรม (4) จิตใจ วิญญาณ?, (5) เจตสิก?
https://youtu.be/AwPOJkp7z_8?si=lsP-tyk3MJqzhATI
ถาม(4): จิตใจ วิญญาณ ต่างกันหรือไม่?
และอยู่ที่ส่วนไหนของร่างกาย?
ตอบ(4): จิตใจ วิญญาณนี้
เป็นปัญหาค่อนข้างละเอียด โดยความรู้สึกถ้าเรา เราตีความหมายตามรูปศัพท์
เหตุจิตกับใจมีมูลรากมาจากธาตุอันเดียวกัน คือจิตธาตุ เป็นไปในความต่อความสั่งสม
แต่ว่า ท่านเจ้าพระคุณอุบาลี4 ท่านอธิบายไว้ว่า ใจคือส่วนที่เป็นกลาง
จิตเป็นอาการที่ใจส่งกระแสออกไปรับรู้อารมณ์ ในเมื่อสัมผัสอารมณ์แต่ละอย่างแต่ละอย่าง
ก็เป็นจิตแต่ละอย่างแต่ละอย่าง แต่ตัวใจเป็นกลางอยู่ตลอดเวลา นี่ท่านเจ้าคุณพระอุบาลีสิริจันโท
ท่านอธิบายเอาไว้อย่างนี้.
ทีนี้
และอยู่ที่ส่วนไหนของร่างกาย? ท่านทั้งหลายเรียนมาแล้วว่า ที่เกิดของความคิดอยู่ที่สมอง
แต่ธรรมชาติของจิตแล้ว ถ้าไม่มีส่วนประกอบ เค้าจะทำอะไรไม่ได้ อ่า วิญญาณนี่
วิญญาณนี่ขอตอบเป็น 2 นัย นัยหนึ่งวิญญาณในขันธ์ 5 หมายถึงอายตนะภายนอก
อายตนะภายใน กระทบกันเข้าแล้วเกิดความรู้สึกขึ้น เรียกว่าวิญญาณตามทวารนั้นๆ อันนี้เป็นวิญญาณในขันธ์
5 อีกอันหนึ่งนั้น ปฏิสนธิวิญญาณ คือวิญญาณที่รู้จักจุติและปฏิสนธิ
หมายถึงวิญญาณในปัญหาที่ว่า คนตายแล้วไปเกิดใหม่หรือไม่? ตัวปฏิสนธิวิญญาณนี่
เป็นวิญญาณดั้งเดิม.
เมื่อปฏิสนธิวิญญาณนี่
มีแต่วิญญาณล้วน ๆ และจะไม่มีความรู้สึกนึกคิดอะไรทั้งสิ้น และก็ทำอะไรไม่ได้
แต่เมื่อมีส่วนประกอบ คือประสาทในส่วนสมองหรือมันสมอง เป็นส่วนประกอบแล้ว แหละจะมีปฏิกิริยาสร้างความนึกคิดขึ้นมา
อันนี้ขอตอบย่อๆเพียงแค่นี้ ฝากให้ท่านทั้งหลายพิจารณาต่อไป.
ถาม(5): เจตสิก คืออะไร?
ตอบ(5): เจตสิก คือ คุณธรรมที่ประกอบอยู่ในจิต เช่น เราภาวนาแล้ว เกิดศรัทธา เกิดวิริยะ
เกิดสติ เกิดสมาธิ เกิดปัญญา ศรัทธาวิริยะสติสมาธิปัญญา เป็นเจตสิกประกอบอยู่ในจิต
คุณธรรมอันใดเป็นวิหารธรรม เครื่องอยู่ของจิต อันนั้นคือเจตสิก ถ้าจะว่าอีกอย่างหนึ่ง
อย่างสมมติว่า จิตกับพุทโธสัมผัสกัน จิตกับพุทโธสัมผัสกันนี่ พุทโธเป็นธรรมารมณ์
จิตเป็นมโน ทีนี้ทั้ง 2 อย่างนี่ มันมาสัมผัสกันเข้า ก็เรียกว่าการสัมผัส และความรู้สึกว่าสัมผัสนั้นเป็นวิญญาณ
ทีนี้ภาวนา พุทโธ พุทโธ แล้วเกิดสมาธิขึ้นมานั่นคือเจตสิก แล้วเกิดปัญญาขึ้นมานั่นก็คือเจตสิก
เกิดสติขึ้นมานั่นคือเจตสิก เกิดศรัทธาขึ้นมานั่นก็คือเจตสิก อันนี้ขอให้คำตอบอย่างนี้.
ท่านเขียนไว้ในตำราว่า เจตสิกคือสิ่งที่ประกอบกับจิต บางท่านอาจจะเข้าใจว่า
จิตนึกถึงรูปแล้วก็เป็นเจตสิก ทีนี้จิตนึกถึงรูป
มันเกิดความยินดียินร้ายขึ้นมาอันเป็นตัวกิเลส อันนี้เรียกว่า...เรียกว่าอกุศลเจตสิก
แต่การสัมผัสรู้ก็แค่สักว่ารู้ เช่นตาเห็นรูปพั้บรู้ว่ารูปนี่คือวิญญาณ ความยินดียินร้ายพอใจไม่พอใจในรูปนั้น
เป็นอาการของกิเลสนั้นคือเจตสิก อันนี้อีกประเภทหนึ่ง ถ้าเป็นคุณธรรมก็คือว่า
นักปฏิบัติสามารถสร้างพละ 5 ขึ้นในจิตได้ มีศรัทธาวิริยะสติสมาธิปัญญา
หรือสามารถรวมอริยมรรค ลงเป็น 1 เรียกว่าเอกายโนมัคโค5 มีสติเป็นตัวการ
สามารถปฏิวัติจิตได้ สู่ภูมิจิตภูมิธรรมได้ อันนั้นคือเจตสิก.
5 https://grongitum.blogspot.com/2013/01/blog-post_2939.html
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น